Na wschód od Nowej Huty

Dziś czas na odczarowanie Nowej Huty. Dzielnica niesłusznie posiada złą sławę, a przecież jest tutaj mnóstwo fantastycznych miejsc, zupełnie nie związanych z hutą. Kombinat powstał na terenach kilkudziesięciu dawnych, podkrakowskich wsi sięgających swoją historią do średniowiecza. Podczas wycieczki rowerowej, kilka mniej znanych miejsc na wschód od Starej-Nowej Huty.

Początek w Luboczy, wsi przyłączonej do Krakowa w roku 1951 - obecnie jedno z osiedli w Dzielnicy Wzgórza Krzesławickie. Nielicznymi już pamiątkami z czasów przed hutą są stojące przy głównej drodze stare chałupy.

Następnie Wadów - wzmiankowany po raz pierwszy w 1243 roku. Przy starych, średniowiecznych drogach znajdują się jeszcze pojedyncze, drewniane domy. W centrum stoi pałac wybudowany w 1874 roku przez rodzinę Badenich (którzy mieszkali tutaj do roku 1945). Obecnie budynek należy do gminy i niestety nie jest używany. Co gorsza, w 2008 pożar strawił część drewnianego strychu...

Kierując się na północny wschód, trafiamy do Łuczanowic, wsi włączonej do Krakowa w roku 1973. Znajdował się tutaj niegdyś modrzewiowy dwór, niestety rozebrany w 1953 z powodu złego stanu. Połączony był on z istniejącym do dziś murowanym dworem. Całość otoczona była parkiem w stylu angielskim, który zachował się tylko we fragmentach.

Oprócz dworków, w rejonie znajdują się, tak typowe dla małopolski, drewniane kościoły. W Górce Kościelnickiej, stoi bardzo późnogotycki kościółek z roku 1646.

Jeszcze bardziej na wschód, w Czulicach, stoi nawet starszy, bo z 1547 roku. Jest to kościół parafialny dla tej starej, podkrakowskiej wsi, otoczonej malowniczymi polami (opisywanymi już przez Jana Długosza). Niedaleko kościółka, stoi bardzo zaniedbany zespół dworski van Wollenów, gdzie opuszczony dworek otoczony jest zapuszczonym parkiem (z niemal pięćsetletnim dębem!). Jedziemy dalej przez bardzo malownicze, małopolskie pagórki. Przed nami widok na Wisłę, w dali Niepołomice, jeszcze dalej Beskidy.

Niemal nad Wisłą, robimy sobie przystanek w Igołomi. Średniowieczny rodowód już ciężko poznać, tutejszy gotycki kościół z I poł. XV wieku został poddany zbyt wielu przebudowom. Z bliższych naszym czasom obiektów, jest klasycystyczny pałac Wodzickich z XVIII wieku - obecnie zajmowany przez Instytut Archeologi i Etnologi PAN. Pałac otoczony jest starym parkiem, udostępnionym w dni robocze między 8, a 15 oraz dni świąteczne między 15 maja i 30 września od 10 do 19.

Jeszcze jeden Pałac Wodzickich? Niedaleko, już w granicach Krakowa, znajduje się kolejny, również z XVIII wieku. Tym razem jesteśmy w dawnej wsi Kościelniki. Budynek jest w opłakanym stanie, mimo renowacji prowadzonej przez właścicieli.

Zbliżamy się na powrót do kombinatu. Od wschodu graniczy z nim dawna średniowieczna wieś - Ruszcza. Badania archeologiczne wykazały istnienie w jej centrum śladów osady ziemiankowej datowanej na wieki od X do XIII. Obecny, gotycki kościół (1416-1420) stoi prawdopodobnie na miejscu romańskiej świątyni. Powyżej kościoła znajduje się dwór Popielów. Przejęty po II WŚ przez Skarb Państwa na cele reformy rolnej, mieścił siedzibę spółdzielni rolniczej, sklepu i poczty, mieściły się tutaj dwa mieszkania. Po opuszczeniu budynku, zaczął popadać w ruinę (co aktualnie można zobaczyć).
Pobyt w Ruszczy skłonił mnie do małej refleksji. Wieś z dumną historią, unikatowym kościołem gotycki, otoczona żyznymi polami (które już od 7 tysięcy lat zachęcały ludzi do osadnictwa tutaj), została brutalnie zdewastowana poprzez budowę kombinatu. Powyżej kościoła znajdują się rozległe tereny kolejowe, jadąc w stronę Krakowa zaczynają się tereny kombinatu, z hałdą poprodukcyjną na przodzie. Nieco bardziej na południe jest zakład przerobu złomu. W Ruszczy jest jeszcze zakład karny.

Musimy minąć wspomniany zakład przerobu złomu, aby dotrzeć do Branic - kolejnej dawnej podkrakowskiej miejscowości, włączonej do Nowej Huty. Związany z Branicami ród Branickich, wywodzi się z ruszczańskiej gałęzi potężnego, średniowiecznego rodu Świebodziców-Gryfitów. Wieś była centrum klucz rodowego obejmującego okoliczne wsie, a Braniccy byli jej właścicielami aż do wygaśnięcia rodu z końcem XVIII wieku (w międzyczasie, w XV wieku, krótko wsią władali Wierzynkowie). W wieku XIX Branice należały do rodu Badenich, wtedy to wybudowano klasycystyczny dwór. Sąsiaduje on ze starszą budowlą - późnorenesansowym dworem obronnym - zaprojektowaną i zdobioną przez włoskich artystów. Dwór zwany jest lamusem, gdyż został porzucony przez Branickich na rzecz zbudowanego obok (niezachowanego) dworu polskiego. W lamusie mieści się oddział Muzeum Archeologicznego z wystawą przedstawiającą historię dworu oraz znaleziska z okolic Nowej Huty).

Na koniec jeszcze jeden pałac - w Pleszowie. Oby dotrzeć tutaj, należy jechać z Branic rowerową trasą bursztynową, omijając wielką hałdę żużlu... Docieramy do Pałacu Kirchmayerów, który wygląda jak wielka, eklektyczna willa. Powstał on na miejscu zburzonego dworu Czartoryskich i jest fragmentem kompleksu parkowego z terasami i systemem stawów. Obecnie jest siedzibą ośrodka Rehabilitacyjno-Readaptacyjnego MONAR.

Zdjęcia (35)

Komentarze (3)